Poradnik masochisty, czyli jak ułożyć sobie relacje z narcyzem

       Dobre dwa lata zbierałam się do napisania tego artykułu. Jak to zrobić, żeby nie powielić powszechnie dostępnych informacji? Jak bez zbędnych emocji ukazać własne doświadczenia?  Spróbujmy...

          Kto z was miał kontakt z narcyzem? Co się głupio pytam - każdy, bo taką osobowość może mieć rodzic, partner, przyjaciel, szef, kasjerka w Biedronce i prezes banku. Coś tam przeszli w dzieciństwie, ale nie zamierzam się teraz nad tym roztkliwiać. Zachowania narcystyczne zdarzają się każdemu człowiekowi, bo miłość własna i odrobina zdrowego egoizmu to przecież nieodłączne cechy ludzkiej natury. Właśnie ta odrobina czyni różnicę. Znaj proporcją, mocium panie... 

          Pół biedy, jeśli relacje z narcyzem są okazjonalne, znacznie gorzej mieszkać z nim pod jednym dachem. Partnerzy narcyzów z reguły nie mają pojęcia z kim dzielą życie, więc nie potrafią sprecyzować, co sprawia, że w związku czują się niepewnie, zepchnięci na drugi plan. Przecież ukochany potrafi im nieba przychylić! Jest uroczy, błyskotliwy, a że czasem zdołuje, upokorzy, ośmieszy - no cóż, każdemu się zdarzy gorszy dzień. Latami tolerują zmienne nastroje, kaprysy, fochy i histerie, przypisując je a to ciężkim przeżyciom, a to  stresom, nawet chorobom psychicznym, w tym tak modnej ostatnio afektywnej dwubiegunowej. Bo narcyza  z bliska rozpoznać niełatwo. Odkrywasz to dopiero po rozstaniu i spokojnym przeanalizowaniu wszelkich dziwnych momentów z waszego związku.

           Niestety, żadne medykamenty nie pomogą na narcyzm, bo tego się nie da wyleczyć. Z czasem będzie tylko gorzej, zwłaszcza że na starość wady się uwydatniają. A u podłoża problemu leży fakt, że narcyz niczego nie robi kierowany odruchem serca. On po prostu nie zna pojęcia empatia. Zawsze ma na uwadze przede wszystkim własne korzyści, więc swoje relacje z ludźmi układa w zależności od tego, na ile i do czego ich potrzebuje. A potrzeby, jak każdy, ma rozmaite: od wyższych po całkiem przyziemne, od incydentalnych po długoterminowe. Podwózka, pożyczka, załatwienie jakiejś sprawy, poświadczenie, skontaktowanie, rozbawienie, wysłuchanie, pomoc w remoncie, zapewnienie alibi, utwierdzenie w słuszności decyzji, dostarczenie towarzystwa, opieka nad dziećmi, potwierdzenie własnej wartości itp. Dopóki je spełniasz - traktuje cię jak króla. Potem twoja rola się kończy i w żadnej innej relacji nie odczujesz tak dosadnie, że teraz jesteś niewart nawet jego uwagi, o elementarnej uprzejmości nie wspominając. Odstawi cię do kąta jak stare krzesło, do czasu, aż znowu możesz się przydać i będziesz na tyle głupi, by ulec jego czarowi.

          Narcyz z pełną świadomością dzieli ludzi na co najmniej trzy kategorie: wyższą, niższą i usługową. Ta wyższa to elita: lekarze, prawnicy, naukowcy, artyści, politycy, decydenci - czyli ludzie  podnoszący ego narcyza i sytuujący go towarzysko na "wyższej półce". Pozostali znajomi to osobniki, w jego pojęciu, gorszego gatunku, więc jeśli nie jesteś bogaty czy wykształcony, w żadnym wypadku nie traktuj zainteresowania narcyza jako wyróżnienie. On po prostu czegoś od ciebie chce. Na towarzysza życia przeważnie wybiera osobę kategorii drugiej a nawet trzeciej, oczekując od niej nieustannej adoracji i bezwzględnej dyspozycyjności. Na tle takiego "ćwoka" nie tylko może jaśniej błyszczeć, ale i szczycić się wielkodusznością, dopuściwszy go do swego majestatu. Bo narcyz uwielbia napawać się własną dobrocią, łaskawością, ofiarnością. Potrafi nawet stwarzać okazje, żeby tylko  inni coś mu zawdzięczali, a wtedy gotów jest harować ponad siły, by ze znużonym uśmiechem przyjmować hołdy, bądź odsądzać od czci i wiary tych, którzy niewystarczająco go docenili. Wszystko, co robi dla innych, nawet za ich pieniądze, nosi szyld "Poświęcenie". To, co inni zrobili dla niego, w ogólnych rozliczeniach zawsze ląduje poza nawiasem, bo to było dawno i nieprawda. I biada temu, kto widzi to inaczej.

          Dwulicowość narcyza jest legendarna - nigdy nie mówi tego, co naprawdę czuje, chyba że chce kogoś zgnoić. Swoich gości niemal adoruje, by za chwilę, w innym towarzystwie, złośliwie obrobić im d..ę. To człowiek z gruntu nieuczciwy: manipuluje, kłamie, mataczy, oszukuje, zdradza i robi to ot tak, jakby jadł zupę ogórkową. Nie ma dla niego przeszkód moralnych, żeby zrealizować własne pragnienia, nie odczuwa wyrzutów sumienia, że po drodze zniszczył jakiś związek czy stratował czyjeś życie. Grunt, aby jemu było dobrze, co poświadcza głoszoną dumnie dewizą: "A co mnie obchodzą inni". Za śmiertelnych wrogów uważa tych, którzy ośmielają się upomnieć o swoje prawa, jeśli w jakikolwiek sposób zagrażają jego interesom.

          Narcyz chciałby być mistrzem w każdej dziedzinie życia, a że jest to niemożliwe, nie toleruje w swoim towarzystwie osób bardziej kompetentnych, chyba że siedzą cicho i w odpowiednim momencie biją mu brawa. Jest gotów poprosić o pomoc obcego przechodnia, niż dać komuś bliskiemu satysfakcję z rozwiązania problemu. Każdy sukces partnera zlekceważy i zdeprecjonuje. Najlepiej zna się na polityce, kulturze, modzie, gotowaniu, sprzątaniu, ogrodnictwie, psychologii, medycynie, fizyce jądrowej i cholera wie czym jeszcze, choćby był krawcem damskim albo sprzedawał marchew. Jego osiągnięcia zawodowe nie mają sobie równych, a współpracownicy przy nim to banda leniwych idiotów. Jego bogate doświadczenie życiowe sięga mroków średniowiecza. Jego rozległa wiedza zaskakuje i przytłacza. W obecności narcyza nawet Kopernik zwątpiłby w swoją teorię.

        Sprawa najmniej istotna, choć najbardziej rzucająca się w oczy. Otóż narcyz godzinami przegląda się w lustrze i kontempluje swoją urodę, jaka by ona nie była. Na ogół ma niezły gust i wie, w czym dobrze wygląda. Bardzo dba o swój wizerunek zewnętrzny, jednak udaje, że to kwestia drugorzędna, bo przecież najważniejszy jest intelekt. W obecności osób mniej znaczących szwenda się po domu niedomyty i w rozciągniętym dresie, ale wszelkie wizyty czy wyjścia "do ludzi" traktuje jak wyzwanie, bo przecież jest przekonany, że  uwaga świata koncentrować się będzie właśnie na nim. 

        

           I na koniec ostrzeżenie. Narcyz nie toleruje porażek, więc sytuacja, w której to on został porzucony, jest dla niego niezwykle trudna do zaakceptowania. Musi mieć kontrolę nad byłym partnerem, wiedzieć jak wygląda, gdzie spędza urlop, jakim samochodem jeździ i z kim się przyjaźni. Śledzi jego internetowe profile, wypytuje wspólnych znajomych, dzwoni, esemesuje. A nuż się okaże, że bez niego partner sobie nie radzi, jest nieszczęśliwy i samotny. Tylko że z reguły bywa całkiem odwrotnie, a to boli i denerwuje. Jeśli nie chcesz więc wysłuchiwać obelg sfrustrowanego narcyza, nie radzę nawiązywać z nim jakichkolwiek kontaktów. Było, minęło, amen!

        To tylko garść spostrzeżeń, które przyszły mi do głowy między śniadaniem a kolacją. Moja podstawowa rada podyktowana osobistym doświadczeniem - jeśli nie jesteś masochistą i nie wiąże cię przysięga ani inne kajdany - uciekaj od narcyza, gdzie pieprz rośnie!!! Możesz nawet krzyczeć po drodze. Ulga, jaką odczujesz, jest warta każdych pieniędzy. W przeciwnym wypadku będziesz musiał zawsze pełnić rolę podnóżka i dla świętego spokoju stosować się do poniższych wskazań: 

1. Traktuj narcyza jak śmierdzące jajo, licząc się z tym, że jak go zdenerwujesz, to przyjemnie nie będzie. Patrz wiernie w oczy, podziwiaj, popieraj, współczuj, bądź na każde zawołanie i nigdy, przenigdy, nie ośmielaj się żartować na temat jego nadwrażliwości. Jakakolwiek krytyka, nawet w formie wątpliwości jest również surowo zabroniona. Fochy narcyza bywają bardzo dotkliwe.

2. Nie licz na to, że w waszej relacji obowiązują jakieś stałe zasady, więc codziennie upewniaj się, że grasz według aktualnych. Narcyz zmienia je nieoczekiwanie i nie uważa za stosowne cię o tym powiadomić. Po prostu któregoś dnia obudzisz się w całkiem nowej sytuacji i ze zdumieniem skonstatujesz, że to, co dotychczas było akceptowane a nawet pożądane, obecnie jest surowo zabronione.  Nie snuj też żadnych wspólnych planów na najbliższą przyszłość - narcyz i tak w ostatniej chwili je zmieni, kierując się wyłącznie własnym widzimisię. Zamiast zakupów będzie spacer, zamiast spaceru - drzemka poobiednia, zamiast drzemki - wizyta znajomych, randka w ciemno lub jazda bez trzymanki. I tak nie nadążysz, to po co się spinać. Ciesz się, że w ogóle spędza ten czas z tobą, bo przecież mógłby wyjść bez słowa.

3. Kieruj się powiedzeniem: "Co wolno wojewodzie, to nie tobie, głupi narodzie", przy czym znaj swoje miejsce w szeregu, bo w tym duecie wojewoda to na pewno nie ty i prawa masz bardzo ograniczone, o ile w ogóle jakieś posiadasz. Tylko narcyzowi wolno notorycznie łamać obietnice,  być nielojalnym, a nawet walić cię w rogi. Ty nawet nie próbuj!

4. Cierpliwie i z podziwem wysłuchuj wielogodzinnych opowieści o niezwykłych kolejach życia narcyza. Tylko on gotów jest do najwyższych poświęceń, przeżył największą miłość, dotknęły go największe tragedie. Cóż wobec takiego stanu rzeczy znaczą dramaty innych?  To tylko sprawiedliwa kara za ich niewłaściwe postępowanie. A on po prostu urodził się ze stygmatem bohatera greckiej tragedii!

5. Słuchaj tylko i wyłącznie jego ulubionej muzyki, oglądaj jego ulubione filmy i programy telewizyjne, koniecznie zachwycając się ich poziomem. Jeśli będziesz miał wystarczająco dużo cierpliwości, może kiedyś pozwoli ci zademonstrować coś twojego, ale nie licz, że się tym zainteresuje. Przecież to, co lubisz,  nie ma prawa być ciekawe, wartościowe czy chociażby zabawne. Patent na dobry gust ma wyłącznie narcyz.

6. Pomny faktu, że narcyz nie akceptuje nikogo oprócz siebie, natychmiast uruchom wyobraźnię, jeśli nagle wyzna ci miłość czy tęsknotę, zwłaszcza po dłuższej nieobecności. Jest wprawdzie kilkuprocentowa szansa, że po prostu chce pogadać, ale najprawdopodobniej chodzi o remont dachu, dwumiesięczną opiekę nad jego koniem albo darmową podwózkę do Krakowa. Jeśli podejrzewasz, że to jednak naprawdę tęsknota - przeczekaj! Za dwa dni mu minie, a ty nie będziesz musiał się narażać na kolejne rozczarowania.

7. I na koniec pamiętaj, że narcyz nigdy nie popełnia błędów, więc nawet jeśli są one oczywiste i narażają cię na straty materialne czy moralne, to i tak wyłącznie twoja wina. Pokornie przeproś, bez słowa skargi ponoś konsekwencje i żyj z nim dalej, jeżeli musisz...

8. W komentarzu (Dziękuję, Aniu :-) ) jest też sugerowana postawa "szarej skały", czyli obojętności na manipulacje i fochy narcyza. Niestety, nie zawsze działa, co potwierdzam własnym doświadczeniem.

 
        Wiele lat temu bez żalu zakończyłam toksyczne związki z paroma ewidentnymi narcyzami płci obojga, wymieniając je na relacje z dwoma kotami. Strzał w dychę!  Koty to podobno także narcyzy, ale im można wybaczyć. Może i podporządkowały człowieka, żeby spełniał ich zachcianki, ale przy tym są puszyste, mruczące, zabawne i przewidywalne, co daje mi upragniony spokój zamiast emocjonalnej huśtawki. Biją się o miejsce przy moim boku, towarzyszą w każdej domowej czynności, także przy pisaniu tego bloga, a przede wszystkim nigdy nie wyrzucą mnie brutalnie ze swego życia, najwyżej niechcący siekną pazurem, co boli znacznie mniej niż kopnięcie w d.... Taaak... Z wiekiem odkrywasz, że zwierzęta mogą ci dać więcej uczuć niż ludzie. Smutne, ale prawdziwe.

P.S. Jeśli w powyższej charakterystyce odkryjesz samego siebie, to wyłącznie twoja sprawa. Nie liczę na to, że cokolwiek zrozumiesz, ostatecznie jesteś narcyzem. Strzel swojego słynnego focha, obraź się na mnie śmiertelnie, wykreśl mnie z listy znajomych. O niczym innym nie marzę :-)